Czy Orlen jest monopolistą? Pytamy Komisję Europejską [WYWIAD]

Jakub Wiech: Czy faktycznie Polska ma jedną z wyższych stawek VAT na gaz w Unii Europejskiej, wyższą znacząco od minimalnych poziomów nakazywanych przez unijne prawodawstwo?

Rzecznik Komisji Europejskiej Eric Mamer: Zgodnie z obowiązującymi w UE regulacjami dotyczącymi podatku VAT, państwa członkowskie mogą do gazu ziemnego stosować obniżoną stawkę wynoszącą nie mniej niż 5%. Nie jest natomiast dopuszczone stosowanie zerowej stawki VAT na gaz. Nowe zasady pozwalają państwom członkowskim wprowadzać obniżoną stawkę bez konsultacji z Komitetem ds. VAT.

Czy według KE Orlen połączony z Lotosem jest monopolistą na polskim rynku paliw? Czy działania Orlenu w listopadzie i grudniu 2022 roku mogą nosić w opinii KE znamiona czynu wykorzystującego pozycję dominującą lub w inny sposób naruszają unijne prawo konkurencji? Czy KE ma zamiar jakkolwiek przyjrzeć się sprawie sytuacji na rynku paliw w Polsce?

Zakup Grupy Lotos przez PKN Orlen został zatwierdzony przez Komisję decyzją z 14 lipca 2020 r., pod warunkiem wypełnienia przez PKN Orlen pełnego pakietu zobowiązań, zgodnie z Rozporządzeniem w sprawie kontroli koncentracji przedsiębiorstw.

W Unii Europejskiej Komisja i krajowe organy ds. konkurencji w państwach członkowskich mają równoległe kompetencje, jeśli chodzi o stosowanie unijnych przepisów w obszarze konkurencji. W tym układzie podjęcie działań w przypadku postępowania znacząco wpływającego na konkurencję na terytorium danego państwa jest rolą organu krajowego w tym państwie. Natomiast rolą Komisji Europejskiej jest zajmowanie się sytuacjami, które wpływają na konkurencję w większej liczbie państw członkowskich. Sprawa PKN Orlen dotyczy głównie rynku polskiego, dlatego na tym etapie właściwym podmiotem do podjęcia ewentualnych działań jest polski krajowy organ ds. ochrony konkurencji. Rynki paliw mają zazwyczaj lokalny charakter i w kilku innych państwach członkowskich krajowe organy ds. konkurencji prowadzą obecnie postępowania w sprawie przyczyn wysokich cen paliw. Komisja koordynuje te działania i aktywnie współpracuje z krajowymi organami ds. konkurencji w ramach Europejskiej Sieci Konkurencji.

Czy obecne sankcje nałożone przez Unię Europejską na Rosję dają możliwość odsprzedaży części udziałów w Rafinerii Gdańskiej podmiotom rosyjskim?

Sankcje są niezależnie od jakiejkolwiek decyzji zatwierdzającej połączenie przedsiębiorstw na podstawie Rozporządzenia w sprawie kontroli koncentracji przedsiębiorstw. Zadanie wypełnienia i egzekwowania sankcji jest w rękach państwa członkowskiego, natomiast Komisja monitoruje ich przestrzeganie w skali całej UE. Właściwe władze krajowe w każdym państwie członkowskich mają obowiązek nadzorować wypełnianie reżimu sankcyjnego i to do nich należy ocena, czy dane działanie stanowi naruszenie sankcji. Władze krajowe mają są też zobowiązane składać Komisji sprawozdania z wdrażania sankcji i informować Komisję o przypadkach łamania obowiązujących przepisów.

Jakie działania podjęła UE za pośrednictwem np. mechanizmów PCI, by w ciągu ostatnich miesięcy przyspieszyć odchodzenie od rosyjskich źródeł energii?

Izabela Zygmunt, przedstawicielstwo KE w Polsce: Unii Europejskiej udało się w ciągu ostatniego roku w ogromnym stopniu zastąpić dostawy gazu z Rosji dostawami z innych kierunków. Od stycznia do listopada 2022 r. łączny wolumen importu gazu z Rosji spadł o 64 mld m3. W tym czasie import LNG z kierunków innych niż rosyjski wzrósł o 45 mld m3, a import gazociągami z kierunków innych niż Rosja zwiększył się o 19 mld m3. Pomogły w tym uruchomione w 2022 r. inwestycje infrastrukturalne wspierane ze środków unijnych, takie jak interkonektor gazowy między Grecją i Bułgarią, interkonektor Polska-Słowacja, interkonektor Polska-Litwa, gazociąg Baltic Pipe dostarczający gaz do Polski z Norwegii, czy nowy terminal LNG holenderskim Eemshaven. Planowane są dalsze inwestycje, w tym również tzw. projekty stanowiące przedmiot wspólnego zainteresowania (PCI). W styczniu w ramach instrumentu Łącząc Europę został uruchomiony nabór transgranicznych projektów dotyczących odnawialnych źródeł energii, które będą mogły uzyskać status PCI i otrzymać dofinansowanie w ramach instrumentu.